میلّی کیملیک - میلّی و معنوی دَیرلر 

  مئهریبان قاسیمووا 

 BDU ایلاهیات فاکولته سی، ایلاهیات اوزره فلسفه دوکتورو

کؤچورن:عباس ائلچین 

   " کیملیک "  مسله‌سی مفهوم اولاراق اساسن ییرمینجی عصردن اعتیبارن پسیخو-آنالیتیکلر، سوسیولوق و ائلجه ده سوسیال پسیخولوقلار طرفیندن جیدی شکیلده موذاکیره ائدیلمگه باشلانمیشدیر. هر بیر ساحه  احاطه ائتدیگی پرینسیپلره گؤره کیملیک موذاکیره‌سینده ایشتیراک ائتمیش و  " کیملیک "  مفهومونا ایضاحلار گتیرمیشدیر. گئنیش معنادا کیملیک مفهومو، اینسانین منلیگینی، اؤز حیسلرینی و فیکیرلرینی ایفاده ائدیر. محض بو باخیمدان دا او، عئینی زاماندا  " منلیک "  و  " شخصیت "  معنالارینی دا احاطه ائدیر. دیگر طرفدن بورادا عاییدیت و منسوبیت حیسّی، عئینی داورانیشلارین گؤستریلمه‌سینی ایفاده ائدن معنالار دا واردیر. یعنی کیملیگی ایفاده ائدن عاییدیت حیسّینده مدنیته عایید اولان معنوی علاقه  واردیر. اینسانین تعلیم-تربییه‌سی، سوسیاللاشما پروسئسینده‌‌کی  ایجتیماعی موناسیبتلری بورا داخیلدیر. نتیجه اعتیباریله کیملیک - اینسانین اؤزونه‌مخصوص بیر خوصوصیتیدیر. 

تارزان 

عزیز نسین

       بیز آنکارانین مالتپه محلّه‌سینده اولوروق. اصلیمیز آنکارالی اولماسا دا، پایتاختین کؤهنه ساکینلریندنیک. مالتپه ده بیزیم دالانداکی اوچونجو ائو بیبیمین مولکودور. بیبیم عؤمرونو سیزه باغیشلایاندان سونرا، ائوه بیز کؤچموشوک. محلّه‌میزده تارزان آدلی بیر کؤپک وار. بورایا هارادان، نه واخت گلدیگینی بیلمیریک. بلکه ده، لاپ کوچوک واختیندان بورادا قالیب. یاشینی دا هئچ کس بیلمیر. بو باره ده محلّه ده کیمدن سوروشسانیز، جاوابیندا: - من بو محلّه‌یه گلنده تارزان آرتیق قوجا کؤپک ایدی، - دئییر. 

  آما بو دا تارزانین یاشینی، تخمینی ده اولسا، موعینلشدیرمگه اساس وئرمیر. اون سککیز ایل اولار کی، بیز بو محلّه‌‌‌یه گلمیشیک. بیبیم اؤلوب، بیز بو ائوه کؤچدوگوموز زامان تارزان قوجا بیر کؤپک ایدی. قونشوموز ممدوح بی‌گیل ایسه 21 ایلدیر محلّه ده یاشاییرلار. اونلار بورا گلدیکلری واخت دا تارزان واردی، قوجا بیر کؤپک ایدی. باققال ایلیاسین دئدیگینه گؤره، تارزانین یاشی اوتوزو اؤتمه‌لیدیر. چونکی او، بورا 30 ایلدیر کی، گلیب. تارزانی دا ائله بو کؤکده گؤروب. 

  دمیریول نظارتچیسی محمت افندی ایسه دئییر کی، تارزانین یاشی 40-ای چوخدان کئچیب، بو محلّه‌یه کؤچدوکلری زامان تارزانین آزی 3-4 یاشی واردی. 

  دوررییه بیبی اؤزونون تارزاندان جاوان اولدوغونو هئی تأکید ائدیر. بو حسابلا ایسه، تارزانین یاشی گرک 50-نی چوخدان کئچمیش اولسون. 

  اونا  " تارزان "  آدینی کیمین وئردیگی ده بللی دئییل. 

  ائله بیل کی، ایت: 

  - منیم آدیم تارزاندیر، - دئیه، هر کسه اؤزونو تانیتمیشدیر. 

ائتمه دی می ؟

  نه یینه  گووه نم   یالان دونیانین 

  کرمی یاندیریب  کول اتمه دی می ؟

  اون بیر  آی بولبولو ائتدیردی  فریا د

  گول ایچین بولبولو لال ائتمه دی می ؟

  بولبول عاشیق ایدی قونچا گوللره 

  آرزوسون سؤیلردی اسن یئللره 

  مجنون لیلا ایچین دوشدو چؤللره 

  فرهاد داغلاری یول ائتمه دی می ؟

  چوبان اوغلو  یارام دؤندو چیبانا 

  قوردوغوم باغلاریم اولدو ویرانا

  قارداشی  یوسوفو آتدی زیندانا 

  قـدری  میصیردا قول ائتمه دی می؟                                                      

  ایستر مــندن 

  سئویدیگیم  یار  منه گؤندرمیش نامه 

  روزگار توخونمامیش دال ایستر مندن 

  بیر لذت اولماسین اونون دادیندا

  هیچ آری گؤرمه میش بال ایستر مندن

 آذربایجان میلّی هیمنی حاقیندا

 1920-جی ایل یانوارین 30-دا آذربایجان خالق جومهوریتی‌نین ناظیرلر شوراسی جومهوریتین میلّی هیمنی‌نین حاضیرلانماسی حاقیندا قرار قبول ائتدی و بو مقصدله خالق معاریف ناظیرلیگی طرفیندن موسابیقه ائلان ائدیلدی. خالق معاریف ناظیرلیگی دؤولت هیمنی‌نین لاییحه‌‌‌سی‌نین شرطلرینی  " آذربایجان "  قزئتینده دفعه‌لرله ائلان ائده‌رک بیلدیرمیشدی کی، تقدیم ائدیله‌جک ان یاخشی دؤولت هیمنی لاییحه‌سینه گؤره 50 مین مانات موکافات تعیین ائدیلیر. موسابیقه ایشتیراکچیلاری لاییحه‌لرینی همین ایلین مای آیی‌نین 1-دک خالق معاریف ناظیرلیگی‌نین دفترخاناسینا تقدیم ائتمه‌لی ایدیلر. موسابیقه‌نین نتیجه‌لری مایین 28-دک آذربایجان خالق جومهوریتی‌نین ایکینجی ایل‌دؤنومونه قدر ائلان ائدیلمه‌لی ایدی.لاکین 1920-جی ایل آپرئلین 28-ده آذربایجانین سووئت روسییاسی قوشونلاری طرفیندن ایشغالی و خالق جومهوریتی‌نین صوقوطو آذربایجانین میلّی هیمنی‌نین قبول اولونماسینا ایمکان وئرمه‌دی. 1992-جی ایل مایین 27-ده پارلامئنت  " آذربایجان رئسپوبلیکاسی‌نین دؤولت هیمنی حاقیندا "  قانون قبول ائتدی. قانونا اساسن، 1919-جو ایلده بسته‌کار اوزئییر حاجی‌بیگوو و شاعیر احمد جاواد طرفیندن ترتیب ائدیلمیش  " آذربایجان مارشی "  آذربایجان رئسپوبلیکاسی‌نین دؤولت هیمنی کیمی تصدیق ائدیلدی. 

  آذربایجان هیمنی:

سؤزلری‌نین مؤلیفی: احمد جاواد، 1919 

بسته‌کاری: اوزئییر حاجی‌بیگوو، 1919 

  آذربایجان! آذربایجان! 

  ائی قهرمان اؤولادین شانلی وطنی! 

  سندن اؤترو جان وئرمه‌یه جومله حاضیریز! 

  سندن اؤترو قان تؤکمه‌یه جومله قادیریز! 

  اوچ‌ رنگلی بایراغینلا مسعود یاشا! 

  اوچ رنگلی بایراغینلا مسعود یاشا! 

  مینلرله جان قوربان اولدو، 

  سینه‌ن حربه مئیدان اولدو! 

  حوقوقوندان کئچن عسگر، 

  هره بیر قهرمان اولدو! 

  سن اولاسان گولوستان، 

  سنه هر آن جان قوربان! 

  سنه مین بیر محبت 

  سینمه‌ده توتموش مکان! 

  ناموسونو حیفظ ائتمه‌یه، 

  بایراغینی یوکسلتمه‌یه 

  ناموسونو حیفظ ائتمه‌یه، 

  جومله گنجلر موشتاقدیر! 

  شانلی وطن! شانلی وطن! 

  آذربایجان! آذربایجان! 

  آذربایجان! آذربایجان! 

اسنه‌‌ین اینسانلارین اؤلکه‌سی 

  عزیز نسین 

    بیری وارمیش، بیری یوخموش، سنده اولسا دا، منده یوخموش، منده اولسا دا، اوندا یوخموش. بیر زامانلار یئر اوزونون بیر گوشه‌سینده بیر اؤلکه وارمیش. بو اؤلکه‌ده‌کی  بنده‌لر خوشبختلیک ایچینده یاشایارکن، آللاه گؤسترمه‌سین، بیر ناملوم یولخوجو خسته‌لیک اونلاری قیرماغا باشلامیشدی. ائله خسته لیک کی، اؤلکه‌ده‌کی  اینسانلارین بیر حیصه‌سی ضعیفله‌مگه، کیچیلمگه، دیگر حیصه‌سی ده گونبوللاشماغا، ایریلشمگه باشلامیشدی. 

   آریقلایانلارین بویلاری دا گوندن-گونه بالاجالاشیرمیش. آما بو بالاجالاشما، کیچیلمه، ضعیفله‌مه او قدر یاواش-یاواش اولورموش کی، هئچ کیم نه اؤزونون، نه ده باشقالاری نین کیچیلدیگینی حیس ائتمیرمیش. گونده آنجاق بئش-اون قرام ضعیفله ییر، بیر-ایکی میلی‌مئتر بالاجالاشیرلارمیش. اینسانلار کیچیله-کیچیله، خیردالاشا-خیردالاشا، ضعیفله‌یه-ضعیفله‌یه، سیسقالاشا-سیسقالاشا بیر زامان گلمیش کی، چلیک قدر آریقلامیش، ساج‌ایاق قدر قیسالمیشلار. گوندن-گونه داها دا قیسالیب جیرتدان بویدا اولموشلار.

  تورکمن ادبییاتی؛ نورمحمّد عندلیب (1740-1660) 

      نورمحمّد عندلیب زنگین تورکمن ادبیاتی‌نین ان گؤرکملی نومایندلریندن بیری، اؤزوندن سونرا گلن بوتون تورکمن شاعیرلری‌نین موعلّیمی و اوستادیدیر. آزادی، شاه‌بنده، مخدومقولو، شئیدایی، مغروبی، قاییبی، طالیبی، قورد اوغلو، کمینه، سئیدنظر صئیدی، ذلیلی، سئیدوللا صئیدی، زینهاری، موللا نفس، عاشیقی، کاتیبی، مؤحتاجی، میسکین قیلینج، بالقیزیل کیمی تانینمیش سؤز اوستالاری اونون آردیجیللاری و شاگیردلریدیر.   

  عندلیبین تورکمن ادبیاتی قارشیسینداکی خیدمتلری سون درج بؤیوکدور. هر شئیدن اول او، موعاصیر تورکمن ادبییّاتی‌نین و ادبی یازی دیلی‌نین بانیسیدیر. اوندان اول یاشاییب-یارادان تورکمن شاعیرلریندن بایرام خان و وفایی اؤز اثرلرینی همین دؤورده بوتون اورتا آسییادا گئنیش یاییلان و اساسن مدرسه تحصیلی گؤرموش آداملارین ایشلتدیگی ادبی چاغاتای تورکجه‌سی ایله قلمه آلمیشلار. عندلیب ایسه اثرلرینی اوشاقلیقدان بری سئوه-سئوه دینلدیگی میلّی-محلّی داستانلارین تاثیری آلتیندا شیرین تورکمن دیلینده یازماقلا بیر ایلکی گئرچکلشدیرمیشدیر. شاعیرین ایکینجی بؤیوک خیدمتی تورکمن ادبییّاتینی مؤوضو و ژانر باخیمیندان زنگینلشدیرمه‌سیدیر. اصلینده، او، رئالیست تورکمن پوئزییاسی‌نین ایلک روشئیملرینی قویموش، مخدومقولو ایسه اونو زیروه‌یه قالدیرمیشدیر. میلّی ادبییّاتدا ایلک پوئمانین، ایلک داستانین مولّیفی ده عندلیبدیر. نهایت، او، تورکمن ادبییّاتیندا ایلک ترجومچیلردن بیریدیر.  

  نورمحمّد عندلیبین حیاتی حاقیندا الده دقیق معلومات یوخدور. سون دؤورلرده آپاریلان تدقیقاتلار نتیجه‌سینده اونون 1660-جی ایلده داش‌اوغوز ویلایتی‌نین ایلانلی بؤلگه‌سی‌نین قارامازی کندینده آنادان اولدوغو تثبیت ائدیلمیشدیر. شاعیر 1740-جی ایلده 80 یاشیندا وفات ائتمیشدیر.  

ان قیسا و اوخوجولاری داها چوخ تاثیرلندیرن 18 حئکایه 

     چوخ ماراقلی رومانلار و حئکایه‌لر مؤلیفی اولان دونیا شؤهرتلی یازیچی ائرنئست هئمینقوئی بیر دفعه  بئله بیر موباحیثه  ائدیر کی، او، بیر نئچه سؤزدن عیبارت ائله بیر حئکایه یازا بیلر کی، هر بیر اوخوجونون قلبینی گؤینه‌در. 

  او، بیر نئچه سؤزدن عیبارت:

 "  اوشاق چکمه‌لری ساتیلیر. گئیینیلمه‌میشدیر " 

(  For sale: baby shoes, never worn")

 ترجومه دن آسیلی اولاراق، 1 سؤز آرتیق و یا اسکیک اولا بیلر. ان قیسا بیر حئکایه یازماقلا، موباحیثه‌نی اودور. 

  او واختدان ایندییه‌دک دونیا شؤهرتلی یازیچی‌نین بو تجروبه‌سیندن بیر چوخلاری یارارلانمیش و اونون کیمی 6 سؤزدن عیبارت قلبلره توخونان قیسا حئکایه‌لر یازماغا جهد ائتمیشلر. بو حئکایه‌لرین ان قیسا و اوخوجولاری داها چوخ تاثیرلندیرن 18-اینی سیزه تقدیم ائدیریک:  

  1. پاراشوت ساتیلیر، هئچ واخت آچیلماییب، بیر آز لکه‌سی وار. 

  2.  " سیز نؤمره‌نی سهو سالمیسیز "  - تانیش سس جاواب وئریر. 

  3. سرنیشینلر، ایندی سیزینله دانیشان کاپیتان دئییل. 

  4. اوزومو قیرخماغی آنام منه اؤیره‌دیب. 

  5. من دوغما قلب گؤردوم - او ایسه منی گؤرمه‌دی... 

  6. منیم عکسیم ایندیجه منه گؤز ووردو. 

  7. یادلار. دوستلار. یاخشی دوستلار. آشنالار. یادلار. 

  8. بو بیزیم قیزیل تویوموزدور، آما سوفره بیر نفرلیکدیر. 

  9. بو گون من یئنیدن اؤزومو آناما تقدیم ائله‌دیم. 

  10. سیاح هله ده سیقنال وئریردی. یئردیر - یوخ... 

  11. من ائوه قیزیل‌گول گتیرمیشدیم. آما آچارلاریم اویغون گلمه‌دی. 

  12. سینیق پنجره‌نین اوزرینده یازیلمیشدی:  " یئنی ائولننلر "  

  13. یاتاق اوتاغیمیزدان ایکی نفرین سسی گلیر. من قاپینی دؤیورم... 

  14. اؤزومو یاشا دولموش تصوور ائدیردیم. یاشا دولدوم. تصووروم ایتدی. 

  15. من آشاغی آتیلدیم. سونرا فیکریمی دَییشدیم. 

  16. عسگر، بیز چکمه‌‌لری جوت ساتیریق... 

  17. او، آروادی‌نین قاتیلینه بوتولکا ایله سود وئریردی. 

  18. جراح خسته‌نین حیاتینی خیلاص ائدیر. خسته آللاهینا دوعا ائدیر. 

کؤچورن: عباس ائلچین

بورا ایشه‌ین ائششکدیر 

 مظفر ایزگو

        آه بیر الیمه کئچه ده او، - بورا ایشه‌ین آدامی دئییرم، - ائله اورداجا بوغوب اؤلدوررم. بیزیم دیوارا نه اولدوسا ائله او واختدان سونرا اولدو. دؤزه بیلمه‌ینلر بورنو آمونیاک ایگینه حساس اولدوغونا گؤره کوچه‌یه دؤنن کیمی بورانی  " کشف ائله‌ییرلر " . دوز دیوارین دیبینه یاخینلاشان کیمی بیر ساغا باخیرلار، بیر سولا باخیرلار، - عاییب اولماسین، - نه لازیمدیرسا ائدیرلر. هانسی بیری‌نین توتاسان، بیر گون سحردن آخشاماجان گؤزله‌‌‌دیم. 38 آداملا ساواشدیم، آغیزلاشدیم. هله گؤر ساواشدیغیم آداملاردان بیری نه دئدی: 

  - بلدیییه لازیمی قدر توالئت تیکدیرمیر، بیز نئیله‌یک؟ 

  قیشقیردیم اوستونه: 

  - اوندا گل قوناق اوتاغیمیزا دا ایشه، حئیوان اوغلو حئیوان.

قاسپیرالی‌نین تورک دونیاسیندا وئردیگی دیل و کولتور موباریزه‌سی 

پروفئسور دوکتور  مهمت سارای

کؤچورن:عباس ائلچین 

  قاسپیرالی ایسمایل بیگ، یئتیشمه ایللرینده 1874  ده ایلک ایستانبولا گلمیشدی. بیر ایله قدر قالدیغی ایستانبولدا ایسمایل بیگین دیقّتینی چکن ان اؤنملی مسله‌لردن بیری ده تورک دیلی اوزرینده گئدن موناقیشه‌لر ایدی.   تنظیماتلا باشلایان و 1860لی و 1870لی ایللرده عوثمانلی آیدینلاری آراسیندا اوزون دارتیشمالارا صحنه اولان دیل مسله‌سی قاسپیرالینی سون درجه ائتکیله‌میشدی. ایشده بو سیرالار تانیدیغی  " شمس الدین سامی، احمد میدحت ، محمد امین و نجیب عاصیم بیگلر کیمی عوثمانلی آیدینلاری ایله دوستلوغونو داها دا گلیشدیرمیش و عؤمرونون سونونا قدر ده دوام اائتدیرمیشدیر. بالاخره بیر چوخ کیشی‌نین ده قاتیلاجاغی بو تورک آیدینلارینا گؤره، تورکلرین کولتور ساحه‌سینده اینکیشاف ائده‌بیلمه‌سی اوچون تورکجه‌‌نین میلّی دیل اولاراق موطلقن گلیشدیریلمه‌سی گره‌کیردی. 

  یوخاریدا ذیکر ائدیلن فیکیر آداملاری‌نین گؤروشلرینی بیر- بیر آچیقلامادان اوّل، بورادا، دیل و میلّییت‌چیلیک مسله‌سی‌نین عوثمانلی تورکییه‌سینده نئجه گلیشدیگینی قیساجا ایضاح ائتمکده فایدا واردیر:

شبیه

عبدالرحیم بیگ حقوئردی‌یئو

کؤچورن: عباس ائلچین

 " ائی داد شیمر الیندن 

  فریاد شیمر الیندن! 

  کؤپک گؤتوردو قاچدی 

  بیر جاد شیمر الیندن " . 

  محرم آیی‌نین یگیرمیسی و یا یگیرمی ایکیسی ایدی، خیالیمدان چیخیب.  اوخوجولارین دا احوالینا تفاووت ائله‌مز… ناهاردان سونرا چیخیب اؤزومو یئله وئریردیم. خسته‌خانانین یانیندان بیر شخص چیخدی. اوزو ساریقلی، قولتوقلاریندا ایکی چلیک، قارغا کیمی هوپپانا-هوپپانا منه طرف گلیردی. یاخینلاشاندا آغایی فوضولأذاکیرینی تانیدیم کی، قاباق منیمله آشنا ایدی  و نئچه دفعه  سیاحتده بیزیم اوچون اؤز سئگاهلاری ایله، شورلاری ایله، خوصوصن، بایاتی-قاجارلاری ایله لذتی-روحانی وئریبدیر. 

  - آغا، اولماسین آزار، بو نه حالتدیر سیزده گؤرورم؟ 

  جاواب وئریب دئدی: 

  - آیاق اوستونده دورا بیلمیرم. کئیفیتیم اوزوندور. منی اؤز منزیلینه آپار، اورادا صؤحبت ائدریک.  آغانی فایتونا میندیریب گتیردیم ائوه، دئدیم ساماوار حاضیر ائتسینلر.  اؤزوموز کئچدیک اوتاغا. آغا بویوردو کی، ساماوار یاخشی شئیدیر، آما مومکون اولسا ایدی بیر آز باشقا بوغاز ایسلادان وئریدین، بد اولمازدی. عرض ائتدیم کی،  بی‌تداروکم، اینشاللاه گلن دفعه  دوزه‌لر. آغا پاپیروس چیخاردیب، یاندیریب، ایکی یانیقلی قوللاب ووراندان سونرا بیر آه چکیب دئدی: 

  - ائویم ییخیلدی. بو ایل مداخیلدن دوشدوم، یاخشی قازانجیم اولاجاق ایدی، آللاه وئرمه‌دی. یقین مصلحت بئله ایمیش!

قاتیل‌لر - چارلز بوکووسکی 

چئویری: آزاد یاشار 

کؤچورن: عباس ائلچین

  هارری یوک قاتاریندان تزه‌جه ائنمیشدی و آلامئدا یولویلا پئدرونون یانینا، بیر فینجان اوجوزواری قهوه ایچمگه گئدیردی. سحرین گؤزو تزه‌جه آچیلسا دا، پئدرونون اؤز دوکانینی عادتن ساعات 5-ده آچدیغینی او، یاخشی خاطیرلاییردی. جمعی بئش سئنت اؤدمکله اورادا ‌نینکی بیر، حتّی ایکی ساعات دا اوتورماق اولوردو. و دوشونمک. هارادا و نه‌یی دوز، نه‌یی ایسه یانلیش ائتدیگینی صاف-چوروک ائتمه ایمکانی قازانیردین اورادا. 

  پئدرونون دوکانی آچیق ایدی. قاباغینا بیر فینجان قهوه قویان مئکسیکالی قیز اونو اصل اینسان کیمی سوزدو. حیاتین هر اوزونو گؤرموشدو بو قول و سویوشیرین قیز ایدی. بئله دئیک ده - خئیلی سویوشیرین قیز ایدی. اصلینه قالاندا ایسه، قادینلارین هامیسی رئال تهلوکه منبعییدیر. حیاتداکی هر شئی آداما تهلوکه ساچیر. ایندی او، واختیله بیریسیندن ائشیتدیگی شخصی بیر قناعتی خاطیرلادی: حیاتین اؤزو تهلوکه‌لردن عیبارتدیر. 

صدرالعظم ائششک 

عزیز نسین

کؤچورن: عباس ائلچین   

      بیر وارمیش، بیر یوخموش. اول زامان ایچینده،قلبیر سامان ایچینده، بیر زامانلار مملکتین بیرینده بیر پادشاه وارمیش. بوتون پادشاهلار کیمی مملکتین بیرینده کی  بو پادشاهین دا، اؤز زامانینا گؤره، چالغیچی و رقاصه‌لردن جوت- جوت ، بئش- اون ‌ آروادی، خیدمتچیلری، نؤکرلری، یالاتاقلاری و داها فیلان فیلانلاری وارمیش. 

      مملکتین بیرینده کی  بو پادشاه، هر زامان و هر یئرده کی  پادشاهلار کیمی، آچیلیش تؤرنلرینه قاتیلماق، سان رسملرینده سلام وئرمک، باشقالاری‌نین یازدیغی نیطقلری اوخوماق، سیاحت ائتمک کیمی چوخ اؤنملی مملکت ایشلریندن واخت تاپا بیلدیگی زامانلاردا اوْوا چیخارمیش. 

میلّی شوعور: میلّی مدنیت و میلّی اخلاق  

فایق علی اکبر اوو (غضنفر اوغلو )

آمئا فلسفه، سوسیولوگییا و حوقوق اینستیتوتونون بؤیوک علمی ایشچیسی، فلسفه دوکتورو،

 کؤچورن: عباس ائلچین

  میلّی شوعور: تورکچولوک-ایسلامچیلیق، یوخسا مودئرنلشمه-وطنداش جمعیتی  

         حاضیردا آذربایجان خالقی‌نین میلّی شوعورونا جیدی تاثیر گؤسترن فاکتورلار آراسیندا قلوباللاشما پروسئسی خوصوصی یئر توتور. بیر چوخلاری حساب ائدیرلر کی، قلوباللاشمانین اساس ایدئیالاری مودئرنلشمه، پوست‌مودئرنلشمه، دئموکراتییا، لیبئرالیزم و وطنداش جمعیتیدیر. فیکریمیزجه، بوتون بونلار آذربایجان وطنداشی‌نین تفکّورونده یاخشی حالدا بئین‌المیلل، پیس حالدا ایسه کوسموپولیت شوعور فورمالاشدارا بیلر. بو ایدئیالارین تطبیقی زامانی عیرقیندن، دینیندن آسیلی اولمایاراق بوتون اینسانلارین حوقوق و آزادلیقلاری اؤنه چکیلدیگی اوچون میلّی‌لیک آرخا پلانا کئچیریلیر. خوصوصیله، سون زامانلار وطنداش جمعیتی، چوخ‌مدنیت‌لیلیک، اینفورماسییا جمعیتی، تولئرانتلیق آنلاییشلاری‌نین قلوباللاشما پروسئسی‌نین ترکیب حیصه‌سی کیمی تبلیغی چوخ دوشوندوروجودور. بیزه ائله گلیر کی، قلوباللاشما پروسئسی آنلامیندا آلدادیجی و ظاهیرن موثبت گؤرونن (مثلن، فردین آزادلیغی میلّتین و دؤولتین آزادلیغیندان اوستوندور) ایدئیالارین ایچینده شوعورلاریمیزا یئریدیلن، آنجاق میلّی و دینی معنویاتیمیزا اویغون اولمایان مسله‌لرده سون درجه دیقتلی اولمالی‌ییق.   

گوراوْغلی‌نینگ دؤره‌یشی (تورکمنچه) 

  
Göroglynyň Döreýşi     

   Gadym zamanlarda Çandybil diýen bir ýurt bardy. Ol ýurtda beýik-beýik dört dag bardy. Onsoň oňa Çardagly Çandybil hem diýýärdiler. Halkynyň köpi çarwady, düýe, at, garamal bakardy, Aral derýasyndan suwa ýakardy, Özi türkmeklerdi. Häkimine Jygaly beg diýerdiler.
Onuň,Genjim beg, Mömin beg, Ady beg diýen ogullary bardy. Genjim aýallydy, mallydy ýöne gaty gysganç-dy. Ol malyny köpeldip, başga ýurtlar bilen söwda ederdi. Zadyny özi iýip-içmezdi, başga dogan-garyadaş, dost-ýarlaryny çagyryp, hezzet-hormat etmezdi. Her günde goýun-geçisiniň sürülerinde ençemesini möjek ýaryp, gara läş edip giderdi. Şonda-da Genjim olary çopana bermezdi.
Mömin bolsa ne sag, ne dälidi, üstesine-de gözi şulludy.Onuň özi juwana ýaly, işleýşi eşek ýaly, iýşi sygyr ýaly. Däliligi tutanda, aglamaly ýerde gülübirdi. Biri bir zat sorasa, turup ötägiderdi. Muny öýlendirjek bolsalar, ilki özi almady,soň bolsa oňa gyz beren bolmady.Muňa bolsa onun kellesiniň kel ýany hem gijemedi.
Şunlukda, bu öýlenmän galybersin.

NASREDDİN HOCA FIKRALARI

(Истории о Ходже Насреддине на турецком языке)

خوجا نصرالدین گولمه‌جه‌لری